2022 жылғы 9 қарашада Теміртау тарихи-өлкетану музейінде «Ай жәдігері» жобасы аясында онлайн режимде «Суррогат ақша» экспозициясының ашылуы өтті.
Өркениеттің алғашқы күндерінде кез-келген өнімге деген қажеттілік жай – заттай алмасу арқылы шешілді деп саналады. Бірақ сауданың бұл тәсілі көптеген қайшылықтарды тудырды. Әрбір қатысушы өзін екіншіге қарағанда жұмысқа көп күш пен уақыт жұмсадым деп ойлайды. Кез-келген тауарды немесе қызметті бағалауға болатын әмбебап зат қажет болды. Осылайша, әлемнің әртүрлі аймақтарына ғана тән ақшаның алғашқы қарабайыр формалары пайда болды.
Біздің дәуірімізге дейінгі VII ғасырда Лидия мемлекетінде, қазіргі Түркияның батысында, тарихта алғаш рет елтаңбалы патша мөрі бар монеталар соғылды. Осылайша, мемлекет билеушісінің өзі металдың сапасы мен салмағына кепілдік берді. Осы сәттен бастап әр мемлекет өз ақшасын өндіруге тырысты.
Бірақ адамзат тарихында көптеген соғыстар, апаттар, экономикалық дағдарыстар болды. Мұндай кезеңдерде, әдетте, бағалар күрт өседі, бұл қолма-қол ақшаның қатаң жетіспеушілігіне әкеліп соғады. Адамдар ресми валютаның уақытша алмастырғыштарын - суррогат ақшаны пайдалануға мәжбүр болады.
Тәуелсіздік таңында Қазақстан да суррогат ақша кезеңін бастан өткеруге мәжбүр болды. КСРО-ның ыдырауымен бірге экономикалық байланыстар бұзылды. Бағалар көтерілді, қолма-қол кеңес рубльдері жетіспеді, ал қазақстандық теңгелер әзірленіп жатты.
1991 жылы бүкіл ел бойынша талон жүйесі енгізілді, соның арқасында азаматтар тапшы тауарларды сатып ала алды.
Талондардан басқа, Теміртауда 1992 жылы жаңа жергілікті валюта – Қарағанды металлургия комбинатының купондары қолданыла бастады. Жұмысшылар оларды сол кездегі зауыт директоры Александр Григорьевич Свичинскийдің атымен «свичинки» деп атады. Комбинат жанындағы арнайы дүкенде жұмысшылар азық-түлік, өнеркәсіптік тауарларды «свичинка» купондарына сатып ала алады.
Талондар мен «свичинкалар» қиын кезеңде пайда болды. Бірақ олардың құндылығын төмендетуге болмайды. Бұл суррогат ақша мыңдаған адамдарға қиын кезеңді бастан өткеруге көмектесті және Тәуелсіз Қазақстан тарихының бір бөлігіне айналды.
Экспозицияның ашылуы әлеуметтік желілерде тікелей эфирде өтті. Экспозиция бір ай бойы жұмыс істейді.
