2024 жылғы 11 қазанда Теміртау тарихи-өлкетану музейінде «Ай жәдігері» жобасы аясында онлайн режимде «Фотосуретсіз төлқұжат» экспозициясы ашылды.
КСРО-да бірыңғай төлқұжат жүйесі 1932 жылы енгізілді, оған дейін еңбек кітапшалары төлқұжат қызметін атқарды. Сол кезде КСРО құрамына кіретін, 16 жасқа толған Қазақ АССР-нің барлық азаматтарының төлқұжаты болуға міндетті еді. Қызыл Армия кітапшалары, әскери билеттері бар әскери қызметшілер және есепке алу елді мекендер тізімдері бойынша жүргізілген колхоз тұрғындары төлқұжат алған жоқ. Колхоз тұрғындары үшін төлқұжат қызметін ауыл тұрғыны қандай себеппен және қандай мерзімге кететіні көрсетілген анықтамалар орындады.
Кеңес азаматтарының төлқұжаттарында фотосуреттер тек 1937 жылы пайда болды, осы уақытқа дейін ешқандай фотосуреттер болған жоқ. Азаматты сәйкестендіруді жақсарту үшін төлқұжаттарға фотосуреттер енгізілді. Осы сәттен бастап барлық КСРО азаматтары төлқұжат алу үшін НКВД-ға екі фотосурет ұсынуы керек болды. Олардың бірі - төлқұжатқа жабыстыру үшін, екіншісі - милицияда қалды.
1935 жылғы фотосуретсіз төлқұжат үлгілерінің бірі Теміртау музейінің қорында сақталады және «Ай жәдігері» жобасында ұсынылған. Төлқұжаттың мұқабасы сұр мата. Жоғарғы жағында КСРО-ның қара елтаңбасы орналасқан, ал «Паспорт» жазуы 6 рет қайталанады: кириллица, грузин және армян жазбалары, латын, араб жазбасы. Төлқұжатта келесі бағандар көрсетілген: аты, әкесінің аты, тегі, уақыты және туған жері, ұлты, әлеуметтік жағдайы, тұрғылықты мекен-жайы, әскери қызметке қатысы, төлқұжат иесінің қолы өз қолымен жазылады, төлқұжатты кім берген және төлқұжаттың берілу негіздемесі. Бұл баған арқылы адамның қамауда болғанын анықтауға болады, өйткені төлқұжаттар қамау орнында берілді. Фотосуреттің орнына иесі сөзбен сипатталуы керек. 1900 жылы туған Мария Ивановнаға тиесілі төлқұжаттың тоғызыншы бетінде иесінің белгілері көрсетілген: православие, жіңішке, ашық аққұба, сұр, орташа, белгілерсіз.
Экспозицияны ашу барысында Қазақстан Республикасының заманауи төлқұжаты туралы ақпарат төлқұжат үлгісі ұсынылды. Экспозиция бір ай бойы жұмыс істейді.
