2021 жылдың 28 қарашасында «Ай жәдігері» жобасы аясында онлайн режимде «Алғашқы қазақстандық құрыш» экспозициясының ашылуы өтті.
Музейге келушілердің назарына қалыңдығы 2,5 см және салмағы 6 кг болатын болат құймалары - Қазақстанның болашақ қара металлургия алыбының тұңғышы ұсынылды.
Қазақстанда үлкен металлургия зауытын салу идеясын ХХ ғасырдың 30-шы жылдары КСРО Ғылым Академиясының толық мүшесі, ғалым-геолог Қаныш Сәтбаев ұсынған болатын. 1940 жылы геологиялық барлау жұмыстары басталды.
Ұлы Отан соғысы барлық жоспарларды өзгертті. Үлкен металлургия зауытының орнына жедел қарқынмен шағын қайта өңдеу зауытының құрылысы басталды.
1943 жылдың қазан айында Самарқанд кентінде құрылған Казметаллургстрой тресі Самарқанд су қоймасы мен Қарағанды ГРЭС-1 маңында зауыт құрылысын бастады.
Кавказ бен Украинадан эвакуацияланған жабдықтар цехтарда орнатылды. Жаңа зауыт үшін металлург мамандарының жетіспеушілігін жас қазақ жігіттерді Оралдың көне металлургиялық зауыттарына болат балқыту ғылымын игеруге жіберу арқылы шешті.
1944 жылы 30 желтоқсанда мартен пешінің жұмыс алаңында майдан маңындағы аудандардан әкелінген металл сынықтары мен шойын дайындалды. Толтыру машинасы әлі болған жоқ, сондықтан пешті 20 адамнан тұратын 3 жұмысшы тобы әр 10 минут сайын ауысып отырып толтырды. Жүктеу 9 сағатқа созылды.
1944 жылдың 31 желтоқсанында сағат 12-де ағын тесіліп, астау арқылы шөмішке балқытылған металл ағысы құйылды. Осылайша республикадағы алғашқы мартен пешінде алғашқы қазақстандық болат алынды.
Теміртау қаласы ол кезде әлі болған жоқ, Қазақ металлургия зауыты туралы ешкім білмейді де, бірақ қазақстандық болат қару-жарақ пен әскери техника өндірісіне толық қолданылып жатты.
Экспозицияның ашылуы әлеуметтік желілерде тікелей эфирде өтті. Экспозиция бір ай бойы жұмыс істейді.
